Z postacią narcyza kojarzy nam się przede wszystkim zadufany w sobie ekstrawertyk, który pragnie nieustannego podziwu i bycia w centrum uwagi. Specjaliści podkreślają jednak, że narcystyczne zaburzenie osobowości może mieć wiele twarzy. Jedną z odmian narcyzmu jest tzw. narcyz ukryty. Kim jest i jak się zachowuje? Jakie są przyczyny narcystycznego zaburzenia osobowości? Czym jest depresja narcystyczna? Przeczytajcie.
Czym jest narcyzm?
Narcyzm najczęściej definiowany jest jako cecha charakteru lub część ludzkiego temperamentu. Mało kto wie, że w rzeczywistości jest to poważny problem natury psychologicznej, który uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie. Narcystyczne zaburzenie osobowości jest w ostatnim czasie coraz częściej diagnozowane przede wszystkim dlatego, że wizyty u psychologa, psychiatry czy terapeuty przestają być tematem tabu. Kryteria diagnostyczne pozwalające na postawienie diagnozy osobowości narcystycznej zostały zawarte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 oraz w Kryteriach Diagnostycznych Zaburzeń Psychicznych DSM-V opracowanych przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne.
Narcyz ukryty – cechy charakteru
Narcyz ukryty to osoba, która „na pierwszy rzut oka” mogłaby zostać określona jako wycofany, zamknięty w sobie introwertyk. Cechuje się spokojnym temperamentem, niedostępnością, nie pragnie znajdować się w centrum uwagi.
Narcyz ukryty najczęściej zaniża swoją samoocenę, ponieważ w zbyt krytyczny sposób odbiera samego siebie. Równocześnie wysoko stawia sobie poprzeczkę np. w kwestii rozwoju zawodowego czy rozwoju osobistego. Wynika to z tego, że w środku czuje się wyjątkowy, wręcz lepszy od otoczenia, jednak jest na tyle zamknięty w sobie, że nie jest w stanie wyjść ze swojej strefy komfortu, aby osiągnąć sukces.
Osoba narcystyczna boi się realizować swoje marzenia i plany, więc woli uciekać w wyimaginowany świat. Najbardziej obawia się odrzucenia, niezrozumienia i niedocenienia. Jego zachowania są często sprzeczne – równocześnie pragnie podziwu i komplementów, ale z drugiej strony nie przebywa w otoczeniu ludzi, a dla bliskich jest wręcz oschły. Przez to, że jest nieufny, to odbierany jest jako mało interesujący, nieprzyjemny, czy wręcz dziwny. Stara się i oferuje coś od siebie tylko w sytuacji, w której czerpie z tego jakieś korzyści i zyski.
Osoba borykająca się z narcyzmem ukrytym może wykazywać skłonności do odgrywania ofiary. Dlaczego? Stawiając siebie w roli pokrzywdzonego, otrzymuje od otoczenia wyrazy wsparcia i otuchy. Może mieć także neurotyczną osobowość, która objawia się towarzyszącym lękiem, zamartwianiem się o przyszłość. Ten typ narcyza narażony na rozwój manii, zaburzeń lękowych oraz depresji narcystycznej, o której przeczytacie w dalszej części artykułu.
Jakie są przyczyny występowania narcystycznego zaburzenia osobowości?
Osobowość narcystyczna rozwija się w już okresie dzieciństwa. Zazwyczaj przyczyny zaburzeń osobowościowych tkwią w niewłaściwej postawie rodzicielskiej lub w traumatycznych wydarzeniach, do których doszło w najmłodszych latach życia.
Rodzice wychowują narcyza w przeświadczeniu, że jego głównym celem jest osiągnięcie wielkiego sukcesu i bycie lepszym od innych. To właśnie od umiejętności czy dobrych szkolnych ocen uzależniają swoją miłość. Nie poświęcają dziecku należytej uwagi, nie okazują mu czułości, nie chcą go wysłuchać, poznać jego problemów. Ich zdaniem maluch ma być po prostu posłuszny, cichy, ułożony, grzeczny, wybitny – innymi słowy idealny.
W dorosłym życiu narcyz żyje więc z myślami, że jeżeli otworzy się na drugiego człowieka, to może zostać skrzywdzony lub być odrzucony. Pragnie sukcesu, spełniania marzeń, ale równocześnie się ich boi. Może izolować się od ludzi z przeświadczeniem, że jest od nich lepszy, ale i tak nie zostanie doceniony – tak jak w dzieciństwie nie doceniali go rodzice. Dodatkowo uzależnia miłość i relacje międzyludzkie od czerpania korzyści.
Czym jest depresja narcystyczna?
Cechy osobowościowe narcyza ukrytego sprawiają, że ten rodzaj narcyzmu staje się trudniejszy do zdiagnozowania. Chorzy rzadko kiedy zgłaszają się po pomoc do specjalisty, ponieważ nie dostrzegają, że ich zachowania nie pozwalają na prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie. Odczuwają za to tzw. wewnętrzną pustkę, która doprowadza do rozwoju depresji narcystycznej.
Depresja narcystyczna od „klasycznej” depresji różni się przede wszystkim przyczynami występowania. Narcyz żyje w przeświadczeniu, że nie potrafi być w życiu szczęśliwy. Wynika to z tego, że trudno jest mu wyjść ze swojej strefy komfortu oraz nie da się go zadowolić. Ma tendencje do silnych wahań nastrojów. Boi się skrzywdzenia i niedocenienia, przez to też celowo wybiera samotność i nie dopuszcza do siebie bliskich.
Depresja narcystyczna może objawiać się niechęcią do wykonywania codziennych obowiązków, brakiem motywacji do pracy czy do realizowania planów. Z depresją powiązane są: niskie poczucie własnej wartości, silny strach, lęk, ucieczki do wyimaginowanego świata, niezdolność do odczuwania radości, uzależnienie od substancji psychoaktywnych oraz alkoholu.