Czy można zrozumieć nastolatka

Jeśli jesteś rodzicem i zastanawiasz się, czy można zrozumieć nastolatka, mam dla Ciebie wiadomość – nie można. Za to można zrozumieć, co się z nim dzieje i dlaczego nastolatek zachowuje się jak nastolatek. Czyli irytująco, irracjonalnie i kompletnie dla nas niezrozumiale.

To, co chcę Ci dzisiaj napisać, Droga Mamo nastolatka

jest dla mnie niejako objawieniem, na które wpadłam poszukując dróg porozumienia z moją nastoletnią córką. Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego tekstu, będziesz trochę bliższa czemuś, co możemy nazwać zrozumieniem dla własnego dziecka, oraz poczuciem niejakiego katharsis dla siebie jako matki. Ja przynajmniej takie odczucia od niedawna posiadam i żałuję, że na tę wiedzę tajemną nie wpadłam, gdy moja starsza córka była nastolatką. Myślę, że wiele by to nam obu ułatwiło.

Ale od początku

Jako pedagog z wykształcenia i zamiłowania, zawsze starałam się wychowywać i rozwijać moje dzieci zgodnie z pewnymi ideami. I mniej więcej do 12 roku życia każdej z nich szło jak z płatka. Dziewczynki były poukładane, grzeczne, radosne, świetnie się uczyły. Generalnie dolce vita.

Aż nagle

następowała magiczna data nastych urodzin i … czar pryskał. Wyniki w nauce siup w dół. Brak porozumienia. Bałagan. Niesłowność. Zero konsekwencji. Nagłe zmiany planów, nastrojów, zainteresowań. Dziwne miny, brak empatii. Rwałam sobie włosy z głowy czasami zupełnie bezsilna. Widziałam jak moje dziecko się męczy. Albo wręcz przeciwnie ja się męczyłam nie mogąc polegać na własnym dziecku, ani do końca mu zaufać. Często zadawałam sobie pytanie – gdzie popełniłam błąd? Jak ta moja pociecha w dorosłym życiu sobie poradzi z takim brakiem konsekwencji i ogarnięcia?

Co jest grane?!

Kompletnie nie mogłam zrozumieć co się dzieje z moimi dziećmi. Myślałam, że to hormony. Aż do niedawna. Aż do momentu, gdy moja znajoma psycholog powiedziała do mnie: „Kasiu, to nie hormony. Hormony to przestarzały pogląd. Im (nastolatkom) zanikają mózgi i dlatego to wszystko. Posłuchaj wykładów dr. Kaczmarzyka na temat mózgu nastolatka, to Ci się trochę rozjaśni”

Posłuchałam mojej znajomej,

a następnie posłuchałam wykładów dr. Kaczmarzyka, a nawet książki jego nabyłam. I powiem Ci, że to był strzał w dziesiątkę, jak dla mnie.

Dr Kaczmarzyk jest neurodydaktykiem i zajmuje się między innymi zagadnieniami dotyczącymi budowy mózgów nastolatków, oraz tym, co z tej budowy wynika. A wynika bardzo dużo. Postaram się w skrócie i bardzo ogólnie wprowadzić Cię w temat. Jednak uważam, że najlepiej byś sama go posłuchała.

Naukowcy twierdzą, że

z punktu widzenia rozwoju mózgu wszyscy jesteśmy wcześniakami. Aby nasze mózgi dojrzały do prawidłowego poziomu, pozwalającego nam funkcjonować na w miarę samodzielnym poziomie, powinniśmy przebywać w łonie matki o rok dłużej. Jednakże z głowami, które by nam w tym czasie urosły moglibyśmy zabijać swoje matki podczas narodzin. Dlatego przyroda sprawiła, że rodzimy się w czasie bezpiecznym dla naszych matek, za to całkowicie bezradni. Aby nasz mózg, rozwinął się w warunkach poza łonowych, potrzebujemy już nie roku, a aż 5 lat. W tym czasie mózg nasz rozwija się niesamowicie intensywnie, tworząc ogromne ilości połączeń. Już nigdy po tym okresie, człowiek nie posiada takich możliwości kojarzenia, nauki, postrzegania, jak podczas pierwszych pięciu lat.

Niestety pracując tak intensywnie, mózg wydatkuje mnóstwo energii, bo aż 20 % całej energii całego organizmu. Przy takim zużyciu energii, zaczyna brakować jej na rozwój pozostałych części organizmu, a co za tym idzie naszym organizmom zabrakło by energii np na rozrodczość, co jak wiadomo jest absolutnym imperatywem wszystkich organizmów żywych.

Aby organizm mógł się rozwijać, a w odpowiednim czasie rozmnażać, trzeba zmniejszyć zużycie energii, jakie generuje mózg i ten mózg odchudzić. I to w dosłownym tego słowa znaczeniu.

I tu dochodzimy do mózgu nastolatka,

który właśnie w okolicach 12 roku życia, zaczyna… się odchudzać. W mózgu w sposób szybki, wręcz nagły, zaczynając zanikać połączenia między komórkami nerwowymi, a wręcz znikają całe połacie mózgu.

W tych warunkach, młody człowiek styka się z sytuacją, w której niemal z dnia na dzień, z chwili na chwilę, uciekają połączenia nerwowe i obszary. Można powiedzieć, że nastolatek idzie spać w innej rzeczywistości, a budzi się w zupełnie innej.

To dlatego nasz pasjonat gry na gitarze,

który właśnie dochodzi do wirtuozerii od kilku miesięcy, a który nas uprosił o drogą gitarę, pewnego dnia rzuca tę gitarę w kąt i za własne kieszonkowe kupuje sobie buty do biegania, bo właśnie zamierza przebiec maraton.

Albo po tygodniu błagania Cię o wspólny wypad na narty, budzi się rano w dniu wyjazdu i pyta, czy na pewno musicie jechać na te narty? A Ty wcale nie chciałaś jechać na narty, jednak na jego prośby, urlop uprosiłaś, zadatkowałaś hotel i kupiłaś karnety. Pytasz: „Dziecko – dlaczego?”A ono Ci odpowiada: „Nie wiem” i naprawdę nie wie. Nie lekceważy Cię. Po prostu właśnie mu coś w mózgu zniknęło, coś co odpowiadało za chęć wyjazdu na narty.

Czy to źle i czy mamy lekceważyć

te pasje i chęci naszych nastolatków? Absolutnie nie. Ta różnorodność zainteresowań i różnorodność doświadczeń sprawi, że w przyszłości, nasz nastolatek, będzie potrafił dokonywać wyborów. Będzie znał swoje możliwości i predyspozycje, oraz będzie wiedział, co m odpowiada, a do czego kompletnie nie ma predyspozycji. Będzie też wiedział, jakie propozycje ma dla niego świat i inni ludzie.

Częścią mózgu, która

ulega w tym czasie ogromnej przebudowie jest płat czołowy. To on odpowiada między innymi za kojarzenie, empatię, emocje, myślenie przyczynowo – skutkowe.

Ogromna przebudowa akurat tej partii mózgu sprawia, że nam rodzicom tak trudno czasem wytrzymać z nastolatkiem.

Nastolatki bowiem, mimo że są bardzo emocjonalne,

paradoksalnie mają wielki problem z … emocjami. Zarówno nie potrafią nad swoimi emocjami panować, jak i czytać cudzych emocji. Nie dość, że nie panują nad emocjami, to także zupełnie nie panują nad mimiką, która jest obrazem tych emocji.

Gdy więc widzisz, że nastolatek się uśmiecha,

podczas gdy właśnie mu właśnie dajesz burę, nie oznacza to, że Cię lekceważy, czy śmieje się z Ciebie. Często nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, że się uśmiecha. Nie miej mu więc za złe tego uśmiechu, choć wiem, że to może być trudne do zniesienia. Szczególnie gdy go pytasz, czemu się tak śmieje, a on Ci mówi, że się nie śmieje. Szlag Cię może trafić w zetknięciu z tak jawną arogancją. A to nie arogancja. Tylko niedojrzały płat czołowy.

I w drugą stronę.

Jeśli chcesz, aby nastolatek wiedział, co czujesz, to mu to powiedz. Nie licz, że wyczyta coś z twojej miny. Nie wyczyta, bo jeszcze nie nauczył się z min czytać. Jego płat czołowy tę funkcję ma właśnie w zaniku.

Niedojrzały płat czołowy mózgu,

to także, jak już wspominałam, problemy z myśleniem przyczynowo skutkowym, oraz planowaniem przyszłości. W tym kontekście nastolatek, który po prostu nie potrafi przewidywać, ani planować – może być sam dla siebie po prostu niebezpieczny. Jego mózg pozostający w ciągłej przebudowie, potrzebuje, więc jak to ujmuje dr Kaczmarzyk, „protezy”, która zapewni mu bezpieczeństwo. Tą protezą jest, jak się domyślasz, dojrzały mózg dorosłego opiekuna. To on musi czasem postawić granicę i powiedzieć NIE, choć nastolatek bardzo prosi. To my, jako dorośli, musimy potrafić przewidywać za nastolatka, by uchronić go od zagrożeń.

Tutaj, dodam od siebie,

że warto zadać sobie trud i pomyśleć, czy wszystko na co się nie zgadzamy, rzeczywiście wynika z troski o dziecko i realnych zagrożeń, czy tylko z naszego wygodnictwa. Uważam bowiem, że w rozsądnym zakresie powinno się nastolatkowi uczyć na własnych błędach, o ile nie zagraża to jego życiu, czy zdrowiu.

Pragnąc zrozumieć nastolatka

próbujemy przypomnieć sobie jak to było z nami. Czy my też byliśmy tacy? Co myśleliśmy? Jak działaliśmy? Jednak jakoś to przypominanie sobie nie do końca nam wychodzi. „Nieee, my byliśmy inni”. Myślisz sobie.

Nie byliśmy. Nie byliśmy, tylko nasz dojrzały, zupełnie inny mózg, niż ten, który mieliśmy jako nastolatki, to nie ten sam mózg, który posiadamy obecnie. Nasz obecny mózg nie jest tamtym mózgiem. Jest nowym, przebudowanym, dojrzałym mózgiem. Nie ma więc możliwości pamiętania jaki był, bo go nie było.

Poza tym, okazuje się, że nasze mózgi, gdy byliśmy nastolatkami, były zupełnie inaczej skonstruowane, ponieważ w okresie, gdy to nam tworzyły się połączenia nerwowe, czyli, gdy mieliśmy te 2 -3 – 4 -5 lat, działały na nie zupełnie inne bodźce i zupełnie inaczej je kształtowały.

Dlatego, przykro mi, ale nastolatka nie da się zrozumieć

Za to można zrozumieć mechanizmy przemian, jakie w nim zachodzą i nim kierują. Można zrozumieć to, co się z nim, a właściwie z jego mózgiem, obecnie dzieje. Nie można go rozumieć, ale można być dla niego wyrozumiałym, co obydwu stronom może przynieść wiele korzyści.

Wiem, że zachowanie zimnej krwi

w kontaktach z istotą tak dla nas niepojętą, wręcz kosmitą, nie jest łatwe. Jednak wiedząc, że to nie złośliwość, bezmyślność i zła wola, a jedynie mechanika (dosłownie), może będzie Ci łatwiej.

Nastolatek, mimo, że już coraz bardziej przypomina dorosłego, dorosły i dojrzały nie jest. To nasza rola, by go przeprowadzić przez ten trudny dla niego okres z maksymalnie małymi stratami, oraz perspektywami na dobrą przyszłość. Bo ona przyjdzie. Na pewno.

Korzystając z osobistych doświadczeń,

mogę potwierdzić, że to mija. Trzeba tylko przeczekać. Moja starsza córka, już przez to przeszła. I choć bardzo się martwiłam, jak ogarnie życie, jak ogarnie siebie, dała radę i teraz mam do czynienia z mądrą młodą kobietą.

Droga Mamo nastolatka,

z całego serca życzę Tobie i sobie (mam jeszcze jedną nastolatkę w domu), spokoju, wytrwałości, konsekwencji i miłości. Dorastanie jest jak ospa, trzeba je przejść, by nabrać odporności.

Jeśli zaciekawiło Cię to, o czym napisałam, posłuchaj doktora Kaczmarzyka. TUTAJ jest wykład, od którego zaczęłam interesowanie się tematem.